استاد سید محمد جواد شبیری
۵ بهمن ۱۳۹۲
یک بحث کلی وجود دارد و آن اینکه آیا اینکه کسی در اصحاب امام کاظم علیه السلام به عنوان واقفی مطرح شده باشد معتبر هست یا نه؟
موارد زیادی هست که شیخ آنها را در ضمن اصحاب ایشان جزو واقفه شمرده است در حالی که در کلمات دیگران اشاره ای به این مطلب نشده است یا اینکه ظاهر در خلاف آن هستند.
مطلبی که به نظر می رسد این است که شیخ طوسی در اصحاب امام کاظم علیه السلام به منبعی دسترسی داشته است که در آن اسامی واقفه را ذکر کرده بوده است چه اینکه بعدا برگشته بودند یا نه.
بعد از امام کاظم علیه السلام اکثر امامیه واقفی می شوند ولی خیلی از آنها بعدا برگشته اند. می توان گفت این عده که ایشان نسبت وقف به آنها داده است کسانی هستند که نام شان در آن منبع آمده بوده است و برای شیخ احراز نشده است که از وقف برگشته اند و اینکه نجاشی آنها را واقفی ذکر نکرده است شهادت به این است که آنها از وقف برگشته اند. و لذا این جمع بین شهادت نجاشی و شیخ است. شیخ می گوید این عده واقفی شدند و دیگر متعرض اینکه آنها برنگشته اند نشده است اما نجاشی می گوید آنها واقفی نیستند و دیگر متعرض این نشده است که مدت کوتاهی واقفی شده اند.
اشکالی که مطرح می شود این است که ما از کجا تشیخص بدهیم روایاتی که از آنها نقل شده است در زمان وقف آنها ست یا بعد از آن؟ و اگر احتمال هم بدهیم باید حکم روایت غیر امامی را نسبت به آن جاری بدانیم.
اما مطلبی از مرحوم شیخ بهایی در مقدمه مشرق الشمسین ذکر شده است و ما با توجه به آن این طور بیان می کنیم:
با توجه به بحرانی که بعد از امام کاظم علیه السلام ایجاد شده است و عکس العمل شدیدی که واقفه در مقابل امام رضا علیه السلام داشتند که بسیار عنود و دشمن بوده اند و امام رضا علیه السلام هم شیعه را از هم نشینی و مجالست با آنها منع کرده است و حتی آنها را به منزله ناصبی دانسته اند. و لذا امامیه از آنها دوری می کردند و حتی منقول است که امامیه به آنها لقب ممطوره می دادند یعنی مثل سگ باران خورده که چون سگ باران خورده بسیار بدبو است که همه از آن دوری می کنند. (فرق الشیعه صفحه ۸۱ و مروج الذهب جلد ۳ صفحه ۴۶۵)