۲۵ آبان ۱۳۹۸
مرحوم آخوند در ادامه علم اصول را تعریف کردند «صناعه یعرف بها القواعد التی یمکن أن تقع فی طریق استنباط الأحکام أو التی ینتهی إلیها فی مقام العمل».
یک تغییر که ایشان در تعریف مشهور اعمال کرده است تغییر کلمه «علم» به «صناعت» است که ما گفتیم منظور کسانی هم که کلمه «علم» را به کار برده‌اند معنای مصدری نیست بلکه معنای حاصل مصدر است یعنی «دانش» و گرنه همین اشکال در «صناعت» به معنای مصدری هم خواهد بود و لذا این تغییر در کلام آخوند مهم نیست.
دومین تغییر «امکان» وقوع در طریق استنباط است و ما گفتیم یعنی لازم نیست حتما ثمره فقهی برای مساله متصور باشد بلکه همین که احتمال بدهد در طول زمان در برخی استنباطات دخالت داشته باشد برای اینکه مساله اصولی باشد کافی است.
یکشنبه, ۲۶ آبان ۱۳۹۸
مرحوم آخوند در تعریف مشهور از علم اصول دو تغییر ایجاد کرده‌اند یکی اینکه ایشان «وقوع در طریق استنباط» را به «امکان وقوع» تغییر داده‌اند. برای اینکه مساله اصولی باشد همین که احتمال داشته باشد در برخی استنباطات به کار رود کافی است و لازم نیست بالفعل ثمره فقهی داشته باشد. و دیگری اینکه در انتهای تعریف مشهور «أو التی ینتهی إلیها فی مقام العمل» را اضافه کرده‌اند تا به واسطه آن اصول عملیه چه شرعی و چه عقلی و ظن انسدادی بنابر مبنای حکومت مندرج در علم اصول باشند. اگر این قسمت نباشد، اصول علمیه مطلقا در علم اصول نیستند چون در طریق استنباط واقع نمی‌شوند بلکه اصول عملی شرعی خودشان حکمند و اصول عملی عقلی هم معذوریت و تنجیز نسبت به حکم واقعی است و نتیجه دلیل انسداد اگر کشف از حجیت مطلق ظن باشد مثل سایر حجج و امارات خواهد بود و اگر نتیجه حکومت باشد مثل اصول عملی عقلی خواهد بود و در هر صورت اصول عملیه فقط بر موارد تطبیق می‌شوند نه اینکه کبرایی باشند که در استنباط احکام دخیلند.
بلکه مطابق نظر مرحوم آخوند در همه موارد امارات هم استنباط احکام رخ نمی‌دهد چون امارات هم از نظر ایشان صرفا منجز و معذر نسبت به احکام واقعی‌اند لذا این تعریف در حقیقت مطابق نظر و مبنای مشهور است.
ممکن است اشکال شود که چرا سایر احکام داخل در علم اصول نباشند؟ قبلا گفتیم معیار وحدت سنخی محمولات است و چون محمولات در اصول عملیه هم سنخ با محمولات امارات و … هستند لذا جزو مسائل اصولند.
ما بیش از این داعی برای ذکر کلمات بزرگان و تعاریف آنها نداریم و قبلا مفصلا ضابطه تمایز و وحدت علوم را بیان کرده‌ایم.